Cari Açık Düşüşte
CARİ açık 2018 yılında bir önceki yıla göre 19.7 milyar dolar azalışla 27.6 milyar dolara gerileyerek son dokuz yılın en düşük düzeyini gördü. Büyümenin önce göstergesi sanayi üretimi 2018 yılını yüzde 1.8 artış ile kapadı. Bütçe disiplininde sıkı du-v ruş korundu. 2019 Ocak’ta merkezi yönetim bütçesi 5.1 milyar TL fazla verirken, faiz dışı fazla 12.4 milyar TL oldu. Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsayan Kasım döneminde Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 2 puan artışla yüzde 12.3 olurken, işsiz sayısı 706 bin kişi artarak 3 milyon 981 bin kişi oldu. Bu dönemde tarım dışı işsizlik oranı 2.1 puanlık artış ile yüzde 14.3, genç nüfusta işsizlik oranı 4.3 puanlık artış ile yüzde 23.6 olarak tahmin edildi. Büyümedeki yavaşlamanın etkisiyle cari açıktaki daralmanın devam etmesini bekleyen ekonomistler, 2018’in son çeyreğinde GSYH’deki daralmanın beklentilerin üzerinde gelebileceğine işaret ediyor.
Geçen hafta ekonomi gündeminde önemli veriler vardı. Bu verilerden biri de Kasım 2018 işgücü istatistikleriydi. İşgücünün 505 bin kişi artışla 32 milyon 295 bin kişiye ulaştığı Kasım döneminde, istihdam edilenlerin sayısı 201 bin kişi azalarak 28 milyon 314 bin kişi, istihdam oranı ise 0.8 puan gerilemeyle yüzde 46.5 düzeyinde oldu. 2018 dördüncü çeyreğinde taşeronların kadroya geçirilmesinin de etkisiyle toplam kamu istihdamı yüzde 20.8 artarak 4 milyon 352 bin kişi oldu.
CARİ İŞLEMLER AÇIĞI
TCMB verilerine göre cari işlemler dengesi dört ay verilen fazlanın ardından 2018 yılı Aralıkrta 1.44 milyar dolar açık verdi. 2018 yılının tamamında ise cari işlemler açığı 27.6 milyar dolar oldu. Cari işlemler açığı bu düzeyi ile son dokuz yılın en düşük seviyesinde gerçekleşti. Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) 2018 yılı cari işlemler açığı hedefi 36 milyar dolardı.
2018 Aralık’ta ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı bir önceki yüın aynı ayma göre 5.9 milyar dolar azalarak 1.7 milyar dolara geriledi. Bu dönemde seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler 118 milyon dolar artarak 898 milyon dolara yükseldi. Aralık’ta doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayma göre 297 milyon dolar artarak 803 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları 1.84 milyar dolar net çıkış kaydetti.
Resmi rezervler Aralık’ta 860 milyon dolar artarken, 2018’de 10.38 milyar dolar azaldı. Net hata noksan kaleminde kaynağı belirsiz para girişi Araiık’ta 2.8 milyar dolar, 2018’de 21.17 milyar dolar oldu.
"EN KÖTÜ GERİDE KALDI"
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova, 2018 yılının tümünde 27.6 milyar dolarlık cari açık ile 4 milyar dolarlık net sermaye çıkışı gerçekleştiğini vurgulayarak, toplamda yaklaşık 31.6 milyar dolar fi--naSsman gereğinin ortaya çıktığım söyledi. r Arzova, bu finansman ihtiyacının ise 21.2 milyar dolarının net hata noksandan 10.4 milyar dolarının da Merkez Bankası yabancı para rezervlerinden karşılandığını dile getirdi.
Cari açıktaki daralmanın GSY1H da meydana gelen küçülme, iç talepteki düşüş neticesinde ithalatın düşmesinden kaynaklandığını vurgulayan Arzova, “Ağustos 2018 de yaşanan kur şokunun etkilerinin en yoğun hissedildiği ayın 2018 Aralık olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Kanaatimce en kötü Araiık’ta geride kaldı. 2019’un genelinde cari açık tutarının toplamda 15 ila 17 milyar dolar arasında gerçekleşeceğini tahmin ediyorum. Bu da 2019’da yaklaşık yüzde 0.75 ile yüzde 1.2 arasındaki bir GSYİH büyümesine tekabül edecek” diye konuştu.
SANAYİ ÜRETİMİ YÜZDE 1.8 ARTTI
Geçen hafta açıklanan önemli verilerden biri de sanayi üretim endeksiydi. TÜİK verilerine göre sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2018 Araiık’ta madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi yüzde 2.1, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 10.8 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 1.2 azaldı. 2018 yılı dördüncü çeyreğinde takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 7.5, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi ise bir önceki çeyreğe göre yüzde 5.2 azaldı. Takvim etkisinden arındırılmış verilerle yıllık ortalama sanayi üretimi endeksi 2018’de bir önceki yıla göre 1.8 arttı.
Bu arada TÜÎK geçen hafta Aralık 2018 perakende satış endekslerini ve ciro endekslerini de açıkladı. Takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi Araiık’ta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9.2 azalırken, cari fiyatlarla perakende ciro yüzde 9.6 artış gösterdi. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında takvim etkilerinden arındırılmış ciro endeksi, 2018 yılı Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10.8 arttı.
İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Şeker, Aralık ayı sanayi üretim verilerinde beklenenden daha büyük bir daralma görüldüğünü belirterek, yıllık yüzde 7.5’lik bir düşüş beklenirken, yüzde 10’a yaklaşan bir daralmayla karşılaşıldığını vurguladı. İmalat sanayinde ise yüzde 10’un üstünde bir küçülmenin söz konusu olduğunu dile getiren Şeker, “Bu durum son çeyrek büyümenin beklentinin daha altında gerçekleşeceğine işaret ediyor. Yüzde 5 düzeyinde bir daralma bekliyorum” dedi.
ŞUBAT TÜFE BEKLENTİSİ YÜZDE 0.76
TCMB 2019 Şubat beklenti anketine göre 2019 cari işlemler açığı beklentisi Şubat’ta bir önceki anket dönemine göre 1.1 milyar dolar azalışla 23.6 milyar dolar oldu. GSYH 2019 yılı büyüme beklentisi Ocak ayı anket döneminde yüzde 1.4 iken bu anket döneminde yüzde 1.2 oldu. Şubat ayı tüketici enflasyonu (TÜFE) beklentisi yüzde 0.76 olarak öngörüldü. Cari yılsonu TÜFE beklentisi ise yüzde 15.91’e geriledi.
2019 yılı Ocak’ta merkezi yönetim bütçesi geçen yılın aynı ayma göre yüzde 204 artışla 5.1 milyar TL fazla verirken, faiz dışı fazla yüzde 60.6 artışla 12.4 milyar TL oldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre bütçe gelirlerinin yüzde 66.6 artışla 97 milyar TL olduğu Ocak’ta, bütçe giderleri yüzde 62.5 artışla 91.9 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. 2019 Ocak’ta vergi gelirleri yüzde 7.1 artarak, 55.7 milyar TL olarak gerçekleşti. Prof. Şeker, Ocak ayı bütçe rakamlarının, hükümetin uygulamakta olduğu mali disiplinin kararlılıkla devam ettiğini gösterdiğini belirterek, “Bütçedeki cari harcamalar ile yatırım harcamaları arasındaki denge korunmalı. Eğer disiplin israfın kısılmasıyla sağlanıyorsa olumlu, yatırımların ya da sosyal harcamaların kısılmasıyla sağlanıyorsa olumsuz etkileri olacaktır. Ekonomik daralmanın gün geçtikçe hissedildiği bu dönemde, bütçenin genişletici etkisi silahı göz ardı edilmemeli” dedi.
OCAK TARIM-ÜFE YÜZDE 8.29 ARTTI
Çiftçinin üreterek piyasaya satışını yaptığı ürünlerin ilk el satışı fiyatlarındaki zaman içerisinde meydana gelen değişimleri gösteren tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE), 2019 Ocak’ta bir önceki aya göre yüzde 8.29, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 23.50 arttı. TÜİK verilerine göre bir önceki aya kıyasla değişim; tarım ve avcılık ürünlerinde yüzde 8.03, ormancılık ürünlerinde yüzde 16.77 ve balıkçılıkta yüzde 11.33 artış gerçekleşti. Ocak’ta alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre yüzde 31.83 arttı.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
—————