Büyüme rakamları moralleri düzeltti
DÜNYADA birçok ülke ekonomisinin daraldığı yılın ilk çeyreğinde, Türkiye ekonomisi yüzde 00 4.5 büyüdü. Türkiye îstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) 2020 birinci çeyrek tahmini, zincirlenmiş hacim endeksi olarak, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4.5 artış gösterdi. 2019’un üçüncü çeyreğinde yüzde 1, dördüncü çeyreğinde yüzde 6 büyüyen Türkiye ekonomisi, 2019 genelinde yüzde 0.9 büyümüştü. Yılın ilk çeyreğinde, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.6, takvim etkisinden arındırılmış GSYH geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.2 arttı. Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, ilk çeyrekte cari fiyatlarla yıllık bazda yüzde 16.2 artarak 1 trilyon 71 milyar 98 milyon TL oldu.
GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; yılın ilk çeyreğinde yıllık bazda zincirlenmiş hacim endeksi olarak; sanayi yüzde 6.2, hizmetler yüzde 3.4, tarım yüzde 3, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 12.1, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 10.7, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 4.6, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2.4 ve finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 1.6 arttı. İnşaat sektörü ise yüzde 1.5 daraldı. Devletin nihai tüketim harcamaları ilk çeyrekte zincirlenmiş hacim endeksi olarak yıllık bazda yüzde 6.2, yerleşik hanehalklarının ve hanehalkma hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların toplam nihai tüketim harcamaları yüzde 5.1 arttı. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 1.4 azaldı. Yatırım harcamalarının alt kırıhmında ilk çeyrekte yıllık bazda inşaat yatırımları yüzde 10.2 azalırken, makine ve teçhizat yatırımları yüzde 8.4’lük arttı. Mal ve hizmet ithalatı yılm ilk çeyreğinde yüzde 22.1 arttı, ihracatı ise yüzde 1 daraldı.
GÜVEN ENDEKSİ YÜKSELDİ
Normalleşme adımlarıyla salgının ekonomi ve piyasalar üzerinde yarattığı ilk şok atlatılmaya başladı. Salgının etkisiyle gerileyen güven endeksleri Mayıs’ta dipten dönüş sinyali verdi. Tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirmelerini, beklenti ve eğilimlerini özetleyen bir bileşik endeks olan ekonomik güven endeksi Mayıs’ta bir önceki aya göre yüzde 20.4 artarak 61.7 değerini aldı. TÜÎK verilerine göre aylık bazda tüketici güven endeksi Mayıs’ta yüzde 8.5 artarak 59.5, reel kesim güven endeksi yüzde 18 artarak 73.5, hizmet sektörü güven endeksi yüzde 10.8 artarak 51.1, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 5 artarak 79, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 31.1 artarak 58.5 değerini aldı^-Endeksin 100’den küçük olması genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği gösteriyor. Ekonomistler, salgın senaryosunda en kötüsünün geride bırakıldığı algısı, ekonomilerin yeniden açılması ve ekonomilerde teşvik furyasının artarak devam ediyor olmasının bu iyimserlikte etkili olduğuna dikkat çekiyor.
DESTEK PAKETLERİ HAZIRLANIYOR
Haziran’dan itibaren tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de normalleşmenin başlayacağını söyleyen Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, bundan sonraki süreçte iç piyasa ve iç talebin hızla normalleşmesi için destek paketleri açıklayacaklarını vurguladı. Albayrak, “İktisadi faaliyetin devamı noktasında sosyal ihtiyaç destek paketleri, finansman kredi destek paketleri, konutta ülke tarihinin en uygun maliyetli, uzun vadeli, ödemesiz farklı paketlerimiz olacak. Turizm, seyahat anlamında sektörlerimizi desteklemeye yönelik paketlerimiz olacak” dedi.
Vergi, öteleme, kısmi çalışma gibi farklı taleplerin geldiğini, bu konularda çalışmaların sürdüğünü vurgulayan Albayrak, bunları Meclis süreciyle ilişkilendirerek bazı adımlar atılacağını kaydetti. Albayrak, Haziran ve Temmuz ile ihracatta, ticarette, turizmde, iç piyasa ve iç tüketim noktasında hareketlenmenin yavaş yavaş başlayacağı döneme girileceğini ifade etti. Salgın sürecinde vergi ertelemelerinden, likidite ihtiyaçlarının karşılanmasına ve işsizliğin yasaklanmasından, kısa çalışma ödeneğiyle işverenin desteklenmesine attıkları adımlarla destek paketinin büyüklüğünün 260 milyar TL’yi geçtiğini belirten Albayrak, çarpan etkisiyle 600 milyar TL’ye yaklaştığını kaydetti.
Bakan Albayrak, Twitter hesabından büyümeye ilişkin yaptığı paylaşımda Türkiye ekonomisinin dünya örneklerine kıyasla pozitif ayrışarak yılın ilk çeyreğini yüzde 4.5 büyümeyle tamamladığını vurguladı. Albayrak, “Salgın etkilerini hissedeceğimiz ikinci çeyrekte daha temkinli ilerleyecek sonraki dönemlerde bir güçlü toparlanmaya şahit olacağız” ifadelerini kullandı.
BİTKİSEL ÜRETİM ARTACAK
TÜİK geçen hafta 2020 bitkisel üretim birinci tahmini verilerini de açıkladı. Buna göre 2020’de bitkisel üretimin bir önceki yıla kıyasla artacağı tahmin edildi. Üretim miktarları, 2020 yılının ilk tahmininde bir önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde yüzde 7.3, sebzelerde yüzde 0.8, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 5.3 artış gösterdi.
Üretim miktarlarının 2020’de yaklaşık olarak tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde 68.5 milyon ton, sebzelerde 31.3 milyon ton, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde 23.5 milyon ton olarak gerçekleşeceği tahmin edildi.
Hikmet BAYDAR / 3. Göz Danışmanlık CEO’su
"Endeksler 100'e yaklaştıkça yatırım eğilimi artacak"
Tüm dünya resesyon ve daralmayı konuşuyorken, Avrupa ve G7 ülkeleri eksi büyümelerdeyken, Türkiye ekonomisinin ilk çeyrekte yüzde 4.5 büyümesi son derece iyi. Bu veri ekonomide 'U' değil 'V' şeklinde iyileşme olabileceğini gösteriyor. Salgında ikinci dalga korkusu hala devam ediyor, ihracat yaptığımız ülkelerde durum hala kötü. Nisan'da 44.7 olan inşaat güven endeksi, Mayıs'ta 58.5 oldu. Salgın öncesinde de tablo bu düzeylerdeydi. Hizmet sektörü güven endeksi 51.1 düzeyinde. Oteller hala çalışmıyor, restoranlar kapalı. Normalleşme adımlarıyla hizmet sektörü güven endeksinin yükselmesiyle ekonomik güven endeksinde büyük zıplama olacak. Tüketici güven endeksinin yukarı yönlü hareketi piyasanın canlanacağına işaret eder. Ancak endeks hala 59'larda. Güven endeksleri ne kadar 100'e yaklaşırsa, yatırım eğilimi artacak. İç talebi canlandıracak krediler verilmeli. Bu çerçevede altı ay ödemesiz, beş yıl vadeli krediler verilsin ki vatandaşın talebi artsın.
Fehmi KİRAZ / Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Başkanı
"Tarımsal eylem planına ihtiyaç var”
GSYH olarak 2020 ilk çeyreğindeki tarım sektöründe yüzde 3 büyüme şu zor dönemde tarımımız için güzel görünmekte, ancak genel büyüme oranı olan yüzde 4.5'e göre düşünüldüğünde tarım sektörünün hasılasının küçülmeye devam ettiğini görmekteyiz. Pandemi sürecinde gıda güvencemizi sağlayan tarım sektörümüzün genel GSYH den aldığı payı yükseltmeliyiz. Tarımsal üretim durmadığı için pandeminin etkin olduğu ikinci çeyrekte tarım sektörünün büyümesinin diğer sektörlere göre çok daha fazla olması beklenebilir. Geçen yıl yaz ortasına kadar süren yağışlar özellikle hububat ve endüstri bitkilerinde verim dengesini bozmuştu. Bu sene yağışlar geçen seneye göre daha az gerçekleşti. Verim arttı. 2020'de buğday üretiminin yüzde 7,9 artarak 20.5 milyon ton olacağı tahmin edildi. Bu da Türkiye'nin ihtiyacını karşılayabilir bir düzey. Dışarıdan aldığımız ayçiçeği, mısır, pamuk, soya fasulyesi ürünlerin ne olacağı önemli. Pandemi 2021'e de sarkarsa, dışarıdan alınan, yıllara göre 3-4 milyar dolar açık verilen ürünler noktasında sıkıntı yaşanabilir. Tarım ve Orman Bakanlığı, ivedilikle Türkiye'nin sulanabilir alan varlığını artırarak, yağlı tohumlu bitkileri üretimini teşvik etmeli. Eylem planı, risk planı devreye sokulmalı.
—————